… O vaxt hər gün səhər işə gələndə və axşamüstü də işdən çıxıb evə gedəndə Qazaxstanın və Belarus səfirliklərinin qarşısından ötüb keçərdim. Bu iki səfirliyin iqamətgahı ilə üzbəüz “Salam Aleykum” adlanan restoran və yaxınlığdakı Müqəddəs Bakirə Məryəm kilsəsi diqqəti cəlb edirdi.
Səfirlikləri görəndə adam qeyri-ixtiyari siyasət, restoranı görəndə yeyib-içmək, kilsə-məbəd görəndə təbii ki,Tanrı barədə düşünür. Amma burada diqqəti cəlb edən və adamı düşündürən təkcə bu dörd yaraşıqlı, müasir memarlıq üslubunda tikilmiş binalar deyil, həm də zümrüd rəngli zeytun ağacları və bu MÜBARƏK ağacların arasında gəzib-dolaşan sahibsiz itlər idi…
Bir dəfə eləmədim tənbəllik, dayanıb bu ərazidəki yiyəsiz küçə itlərini saydım. İyirmidən çox olardı. İtlərin beş-altısı zeytun ağaclarının dibində uzanıb, başlarını biləklərinin üstünə qoyub mürgüləyirdi. Elə bil bütün gecəni oyaq qalıb “öz ərazilərinin” keşiyni çəkib yorulmuşdular. Yeddi-səkkiz it isə restoran tərəfdə dəmir zibil qutularının ətrafında səssiz-səmirsiz gəzib – dolaşırdı. Sanki qida tapmaq üçün kəşfiyyata çıxmışdılar. Bir neçə it də göyənəklikdə quyruğu üstə şöngüyüb gözlərini yoldan ötən maşınlara, səkilərdə ora-bura gedən insanlara zilləmişdi…
Bir azdan “kəşfiyyatçı” İtlərdən biri astadan hürdü. Sonra iki –üç it də ona qoşulub bərkən hürdü. Əvvəlcə mənə elə gəldi ki, onlar zeytun ağaclarının altında uzanan dördayaqlı dostlarını zibil qutularının ətrafından tapdığı sür-sümüyü yeməyə çağırırlar… Sən demə, bu hürüşmə məhəlləyə gələn zibildaşıyan maşına hücum “işarəsi” imiş. İtlər bir araya gəlib hürə-hürə zibildaşıyan maşını mühasirəyə aldılar. Zibil qutularını bir-bir maşına qaldıran fəhlə yerdən iri daş parçası götürüb itlərə atmaq istədi. Sürücü ona acıqlanıb: – Atma, – dedi, – bəyəm bilmirsən, indi İtlərin də toxunulmazlıq hüququ var?!
-Zarafat edirsən?
-Zarafat etmirəm. Hətta itin qulağını, quyruğunu kəsmək, onları bir-biri ilə boğuşdurmaq belə qadağan olunub…
Nəhayət zibildaşıyan maşın yola düşdü. İtlər maşını gözdən itənəcən izlədilər. Sanki hürə-hürə deyinir, “bizə çatası sür-sümüyü hara aparırsan” deyə etiraz edirdilər. Sahibsiz itlərin “sür-sümük” uğrunda belə əlbir mübarzəsi heyrət doğururdu. Üstəlik onlar süləndikləri “əraziləri” özgə məhəllələrdən gələn itlərdən qoruyurlar.
Sahibsiz itlərin ərazi uğrunda meydan savaşına səhərlər idman yürüşünə çıxdığımız “Meşə Parkı”nda tez- tez rast gəlirik. Zığ şossesindən hündürlükdə yerləşən bu təbiət güşəsi uğrunda sahibsiz itlər əsl nüfuz savaşı aparırlar. Bu itlər parkda sahibləri ilə gəzən cins itlərə çox qısqanclıqla yanaşırlar, bəzən də onlarla boğuşmaq istəyirlər.
Son illər itlərin qısırlaşdırılması və sterilizasiyası onların nəsil artırmaq “hüququnu əllərindən” alsa da, hürmək və qapmaq hüquqları, aqressivlikləri özlərində qalıb. Bir çox heyvan hüquqları müdafiəçiləri küçə itlərinin aqressivliyini elə onlara aqressivcəsinə yanaşan adamlarda görürlər.
Hərdən adama elə gəlir ki, sahibsiz itlər dəbdəbəli villlalarda bəslənən, geniş və rahat mənzillərdə yaşayan, bahalı maşınlarda gəzən itlərin paxıllığını çəkirlər… Amma Bakıda küçə itləri arasında sahibləri tərəfindən atılmış xeyli sayda cins itlərə də rast gəlmək olur.
Buruntaqla gəzdirilən itlərlə sahibləri çox vaxt rus dilində danışırlar. Bir dəfə bahalı cip maşınla bu təbii parkı xatırladan guşəyə gəzməyə gətirdiyi cins itlə azərbaycanlı kişinin ingiliscə “tapşırıqlar” verməsi məni çox təəccübləndirdi. Öyrəndim ki, itin əsl sahibi neft şirkətlərindən birinin ingilis əsilli prezidentidir. Azərbaycanlı kişiyə itinə qulluq etmək üçün mənim aylıq maaşımdan da çox pul verir. Hətta Azərbaycan neftinin məcnunu olan həmin ingilis təbiət qoynunda gəzdirmək üçün itinə xüsusi manşın da ayırıb… Bir dəfə necə oldusa bir rus qadının gəzdirdiyi tulalarla ingilisin iti üz-üzə gəlib bir-birinə bərkdən mırıldaşdılar. Elə bil onlar da ərazi uğrunda dalaşaraq: “bura mənimdi” deyirdilər. Nə isə bu müşahidələrimi sonralar “Mavi prezidentin iti” hekayəmdə ətraflı qələmə aldım.
Hərdən parkda gəzdirdikləri iti əzizləyən adamları görəndə düşünürəm: “Bəxtəvərlər gör nə qədər PUL qazanırlar ki, hələ evlərində it-pişik də bəsləyirlər!..” Deyirəm bəlkə ingilisin, fransızın, almanın, rusun iti bizim yerli – milli itlərimizdən yəniçox ağıllıdır? Axı bizim milli itlər ağıllı olsaydılar, şəhərin müxtəlif yerlərində, yaşayış massivlərinin həyət-bacasında İT günündə yaşamazdılar!..
Elə bu fikrə paralel olaraq dünyada hər kəs üçün arzuolunan ölkə sayılan Amerikanı düşünürəm. Görəsən orda Nyu-Yorkun Çin məhəllələrində itlər Bakıdakı kimi belə asudə, sürü halında gəzb-dolaşa bilirlərmi? Axı çinlilərin it əti yeməsi dünyaya məlumdur…
Dünya demişkən, itlər haqqında dünya kinematoqraflarının çəkdiyi bir-birindən maralı filmlər yada düşür. “Qaraqulaq ağ Bim” (SSRİ-Rusiya), “Lessi” (Böyük Britaniya) “Bethoven” (ABŞ), Haçiko, bir itin taleyi” (Sahibini gözləyən it) (ABŞ) və s.
Mərhum yazıçımız İsmayıl Şıxlının son romanı – “Ölən dünyam”dakı Alan adlı it heç də həmin “adlı-sanlı” itlərdən geri qalmır. Hətta onlardan da üstün və bənzərsizdir. Çünki “qaçqın” Alanın canavarla cütləşməndən əmələ gələn törəməsi belə öz adını və yaddaş kodunu itirmir, uzun illərdən sonra yurduna dönən Həsən ağanı tanıyır…
Məgər çörəyini yediyi ailəyə dönük çıxan Keçəl Xondulu kimi zalım hökümət adamını boğan ALAN rusun, ya da ingilisin iti idi? Türkcə Alan sözünün bir mənası da meydan deməkdir. Məsələn, savaş alanı – hərb meydanı anlamındadır…
Nə isə… Görünür, ədəbiyyatda yaranan it obrazını kinoda olduğu kimi canlandırmaq bizdə çox qəliz məsələdir. Elə Elçinin “Dolça” povestinin əsasında ekranlaşdırılmış “Bağ mövsümü” filmindəki Toplan da rejissorun milliləşdirmək istədiyi yad itdir. Belə təlim görmüş itlər bir yana qalsın hətta “Babək” filmindəki atların bir qismi də o zaman Moskvadakı At qarnizonundan gətirilmişdi…
Bu gün Bakının küçələrində it günündə gəzib-dolaşan sahibsiz itləri görəndə sərhəd zastavalarında, gömrük xidmətində və başqa sahələrdə istifadə olunan itlər yada düşür. Yüksək iyduyma qabiliyyəti olan itlər narkotik vasitələri tapır, qaçaqmalçıların izinə düşür və s. və i… Müqayisə yerinə düşməsə də qeyd edim ki, Qraf, Bobi,Çarli, Cessi, Bim və s. populyar əcnəbi itlərin adından və cinsindən bəlli olur ki, bir çox idmançılar –xüsusilə də futbol klublarının oyunçuları xaricdən baha qiymətə gətirildiyi kimi,cins itləri də almağa xeyli vəsait xərclənir…
Bəs hazırda çox az sayda qalan Azərbaycanın milli it cinsi olan Qurdbacar və başqa itlərə qayğı göstərmək, onları bu və ya digər sahələrdə çalışdırmaq belə çətindi? Qurdun iyini yüz metrlərlə məsafədən ala bilən bu itlər o qədər güclü və iri olurlar ki, arabanı at kimi darta bilirlər. Qurdbasar çoban olmadan belə sürünü tək başına qoruya bilir.
Hələ ki, İt ömrü yaşaya-yaşaya küçələrdə, parklarda sülənən sahibsiz İtlər “it şousu” göstərib, öz aralarında meydan savaşı aparırlar. Bu itləri görəndə Çarli Çaplinin yüz il əvvəl çəkdiyi “İt həyatı” filmindəki epizodlar yada düşür.
…Düzdü, IDEA Heyvanlara Qayğı Mərkəzi Bakıda sahibsiz itlərin kütləvi sterilizasiya edilməsi, peyvəndlənməsi və müalicəsi üzrə beynəlxalq norma və tələblərə uyğun aksiyalar keçirir. “Toplan ” Sahibsiz İtlərə Qayğı Mərkəzi də onlara baytar, qida və yaşayış üçün digər zəruri qayğı ilə yanaşır.
Lakin bu gün Xətai rayonunun ən gözəl yerində, Xəzər dənizinə panoraması olan “Meşə Parkı”nda (hazırda “Gənclik” parkı adlanır) qayğıya möhtac çoxlu syada sahibsiz itlər gəzib-dolaşırlar. Hətta səhərlər bura yürüşə gələnlərə hucum edib, bir neçə nəfəri qapıblar da… Yəqin ki, adı çəkilən QAYĞI mərkəzləri parklarda belə itlərin “ərazi iddialarına ” tezliklə xitam verəcəklər.
…Həmin gün sahibsiz itlərin son meydan savaşı – SONUNCU ŞOUSU kimi tarixə düşəcək!
