Cəmiyyətimizdə qızların və oğlanların tərbiyəsi ilə bağlı illərlə davam edən ənənələr var. Təəssüf ki, bu ənənələrin əksəriyyəti nə qızları, nə də oğlanları xoşbəxt, sağlam münasibətlər qura bilən fərdlər kimi yetişdirmir. Qızlara itaət və fədakarlıq öyrədilir, oğlanlara isə üstünlük və sərtlik. Beləliklə, qadınlar öz hüquqlarını qoruya bilməyən, kişilər isə empatiyadan uzaq böyüyür. Nəticədə, ailə institutu balanssız və ədalətsiz bir sistem üzərində qurulur.
Uşaqlıqdan başlayaraq qızlarımıza bir sıra qaydalar və vəzifələr təlqin edilir. Məsələn:
“Qız uşağı sakit və ədəbli olmalıdır.”
“Qız evin işlərini bilməlidir, gələcəkdə əri və uşaqları üçün yaxşı ev xanımı olmalıdır.”
“Qadının əsas vəzifəsi ailəsinə qulluq etməkdir.”
Bu kimi fikirlər qız uşaqlarını öz şəxsiyyətlərini, arzularını kəşf etməkdən uzaqlaşdırır. Onlara öyrədilən budur: “Sən başqasına xidmət etməlisən, bu sənin vəzifəndir.” Halbuki, oğlan uşaqları üçün belə qaydalar demək olar ki, yoxdur. Onlar daha çox “ailənin dayağı”, “işgüzar insan”, “lider” kimi yetişdirilir.
Qızlarla yanaşı, cəmiyyət kişilərə də çox sayda səhv tərbiyə verir. Kiçik yaşdan oğlanlara aşılana əsas prinsiplər bunlardır:
“Kişi ağlamaz, zəiflik göstərməz.”
“Kişi ailənin başçısıdır, nə desə o olmalıdır.”
“Qadın sənə hörmət etməlidir, yoxsa sözünü keçirt.”
“Evdə kişi işləməlidir, qadın isə evə baxmalıdır.”
Bu düşüncələr kişiləri duyğularını ifadə edə bilməyən, empatiyadan uzaq, ailədə dominant olmağa çalışan fərdlərə çevirir. Onlar qayğı göstərməyi, incə davranmağı və ailədə bərabərhüquqlu münasibət qurmağı zəiflik kimi görməyə başlayırlar. Bu da nəticədə ailədaxili problemlərə, sevgi və hörmətin itirilməsinə gətirib çıxarır.
Ailə həyatının harmonik və sağlam olması üçün kişilər çox vacib fiqurlardır. Onların dünyagörüşü, savadı və ziyalılığı ailənin formalaşmasında və davamlılığında mühüm rol oynayır. Savadsız və dar düşüncəli bir kişinin ailədə sağlam münasibət qurması çətin olur. Savadlı və dünyagörüşlü kişi isə ailədə sevgi, hörmət və azadlıq mühitinin yaranmasını təmin edir. Bu cür kişilər:
Həyat yoldaşlarını bərabərhüquqlu tərəfdaş kimi görürlər.
Uşaqlarına düzgün tərbiyə və mənəvi dəyərlər aşılaya bilirlər.
Qarşılıqlı anlayış və əməkdaşlıq mühitini yaradırlar.
Qadının yalnız ev işləri və uşaqlarla məşğul olmasını gözləmək əvəzinə, onun şəxsi inkişafına və karyerasına dəstək olurlar.
Kişi ailənin yalnız iqtisadi dayağı olmamalıdır. O, həm də psixoloji və mənəvi dəstəkçi olmalıdır. Ailədə xoşbəxtlik və balans, yalnız kişinin ailədaxili proseslərə aktiv şəkildə qatılması ilə mümkündür.
Belə bir tərbiyə sistemində kişilər ailədə rəhbər, qadınlar isə qulluqçu mövqeyində dayanır. Bu, aşağıdakı problemlərə səbəb olur:
Qadın özünü həmişə fədakarlığa və itaətə məcbur hiss edir.
Kişi ailədə öz rolunu yalnız “təminatçı” olmaqda görür, ailədaxili emosional bağlar qura bilmir.
Qarşılıqlı hörmət və dəstək anlayışı itir.
Qadın və kişi arasında real tərəfdaşlıq qurula bilmir.
Ev işləri ilə bağlı məsələlər qadın hüquqlarının pozulmasının yalnız bir hissəsidir. Cəmiyyətimizdə qadınlar müxtəlif sahələrdə bərabərsizliyə məruz qalırlar:
Təhsil və karyera məhdudiyyətləri
Erkən evliliklərmiras və iqtisadi hüquqlar
Qərarvermə Prosesindən Kənarlaşdırılma
Zorakılıq
Cəmiyyətimizin qızlara və oğlanlara aşıladığı başqa bir yanlışlıq da sevgi və münasibətlər haqqında formalaşdırılan təsəvvürlərdir. Kiçik yaşlardan insanlara öyrədilir ki:
“Sevgi fədakarlıq tələb edir, nə olursa olsun dözməlisən.”
“Əsas odur ki, qadın itaətkar, kişi isə güclü olsun.”
“Kişi duyğularını açıq ifadə etməz, bu, zəiflik əlamətidir.”
Bu düşüncələr nəticəsində qadınlar sevilməyin əvəzinə “dözməyi”, kişilər isə “soyuq və sərt olmağı” öyrənirlər. Halbuki, əsl sevgi:
Qarşılıqlı hörmət və anlayış üzərində qurulmalıdır.
Duyğuların azad şəkildə ifadə olunmasına imkan verməlidir.
İtaət deyil, bərabər münasibət üzərində formalaşmalıdır.
Bu vəziyyəti dəyişdirmək üçün həm kişilər, həm də qadınlar üzərinə düşən məsuliyyəti anlamalıdır:
Kişilər ailənin təkcə iqtisadi dayağı deyil, eyni zamanda emosional və mənəvi lideri olmalıdırlar.
Ziyalı və dünyagörüşlü kişilər ailədə sevgi, azadlıq və bərabərlik mühitinin formalaşmasına kömək etməlidir.
Qadınlara və kişilərə sağlam münasibətlərin necə qurulacağını öyrətmək üçün yeni tərbiyə prinsipləri tətbiq olunmalıdır.
Əgər cəmiyyət olaraq bu yanlış tərbiyəni davam etdirsək, gələcək nəsillərdə də eyni problemləri görəcəyik. Kişilər yalnız ailənin rəhbəri deyil, həm də sevgi və anlayış mühitinin əsas qurucuları olmalıdır. Ailə həyatında harmoniya, yalnız kişi və qadının bərabər hüquqlu tərəfdaşlar kimi birgə çalışması ilə mümkündür. Artıq zaman dəyişib, biz də dəyişməliyik!
