Novruz (özbəkcə Navroʻz) müasir Özbəkistana uyğun gələn ərazidə ən azı iki min ildir ki, qeyd olunur. İslam qəbul ediləndən sonra bu bayram məscidlərdə qılınan dualar, müsəlman övliyalarının məzarlarını və müqəddəs dərələri ziyarət etməklə qanuniləşdirilib. Buxara əmirliyində Novruzun rəsmi şəkildə geniş şəkildə qeyd olunması siyasi legitimlik böhranı dövründə Manqit sülaləsinin imicini möhkəmləndirməyə çalışan Əmir Müzəffərin təşəbbüsü ilə irəli sürülüb.Özbəkistan Sovet İttifaqının tərkibində olarkən Novruz bayramının qeyd edilməsi qeyri-rəsmi idi və bəzən hətta qadağan edilib. Hazırda Özbəkistanda Novruz rəsmi dövlət bayramıdır və həmişə martın 21-də qeyd olunur.
Bayrama hazırlıq zamanı insanlar evlərini, məhəllələrini səliqəyə salır, yeni paltarlar alırlar. Novruzdan əvvəl, bayram zamanı və ondan sonra bayramın əsas ritual yeməyi olan sumalak hazırlamaq adətdir. Sumalak bütövlükdə cücərmiş buğdadan hazırlanan və böyük qazanda bişirilən şirin kütlədir. Yeni cücərmiş buğdanın 24 saat ərzində nəhəng qazanda bişirilməsi yorucu prosesdir. Bu müddət ərzində onu daim qarışdırmaq lazımdır. Bunun üçün dostlar, qohumlar və qonşular kömək etməyə dəvət olunur. Əsasən qadınlar qazanın ətrafına toplaşır, mahnı oxuyur, gülür, qeybət edir, yemək yeyir və növbə ilə qazanı qarışdırır, arzularını dilə gətirirlər. Sevinclə dolu gecə-gündüz, yan-yana yaşayan insanların bir-birinə həvəslə kömək eməsi və bir-birinin sevincinə şərik olması mükəmməl mənzərə yaradır.
Novruz bayramında insanlar həm də qohum-əqrəbaya baş çəkir, uşaqlara hədiyyələr verirlər.
Özbəkistanda Novruzu çox vaxt ən məşhur bayram adlandırırlar. Martın 21-də bütün ölkədə, xüsusən Daşkənddə diqqətlə planlaşdırılmış bayram konsertləri keçirilir. Kitab yarmarkaları, konsertlər, oyunlar, xüsusi televiziya və radio proqramları mart ayı ərzində davam edir. Qeyd olunub ki, Özbəkistan 1991-ci ildə müstəqillik əldə etdikdən sonra hökumət rəsmiləri Novruzu əsas milli bayram kimi təbliğ edib, bayramın məzmun və formasına ciddi nəzarət ediblər.
Əksər kütləvi tədbirlər martın 21-də keçirilsə də, şənliklər 2-3 gün davam edə bilər. Canlı xalq şənlikləri zəngin şəkildə bəzədilmiş kənd küçələrinə yayılır və hər cür suvenirləri şəhər yarmarkalarından almaq olar. Kənd yerlərində ənənəvi idman yarışları həvəsli izdihamı cəlb edir. Bunların xüsusilə məşhur olanı at turnirləri, kupkari oyunudur. Bu oyun zamanı at belində iki komanda keçi cəmdəyi uğrunda mübarizə aparıır.
Bundan əlavə, Novruzda bolluq rəmzi kimi 7 növ yeməyin bişirilməsi ənənəsi də var.
Yazını İnternet materialları əsasında Kim BİLİR hazırlayıb
