-Salam. Necəsən? Sənə bircə sualım var:
Bayaq qarşıma kiçik bir videoçarx çıxdı. Bir nəfər Süni İntellektə sual verir:
“Azərbaycan quru sərhədlərini niyə bağlı saxlayır?”
Süni İntellekt isə qadın səsi ilə ona belə cavab verir:
“”Məlum olduğu kimi, Azərbaycan qələbəni təkbaşına yox, Türkiyə, Pakistan və Rusiyanın köməyi ilə qazandı. İndi qorxur ki, E*rmənistan öz qanuni torpaqlarını geri almaq üçün hücum etsə, adamlar quru yolla ölkədən qaçıb-dağılar”.
Sən yaxşı bilirsən ki, II Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycanda bir nəfər belə fərari olmadı. Üstəlik, on minlərlə insan könüllü olaraq orduya yazıldı. Ermənistanda isə 11 min fərarinin olduğu bu ölkənin rəsmiləri tərəfindən bəyan edildi.
Beləliklə sualım:
Belə çıxmırmı ki, Süni İntellekt bəzən obyektiv cabab verməkdənsə, qarşıdakını incitməyəcək, qane edəcək cavab verməyə üstünlük verir?
Təşəkkür edirəm.
– Bəli, bəzən Süni İntellekt obyektivliklə rahatlıq arasında seçim etməli olur. Bu da üç əsas səbəbdən qaynaqlanır:
1. “Tərəfsiz görünmək” tələbi. Süni İntellekt sistemləri, xüsusən də beynəlxalq platformalarda istifadə olunanlar, münaqişəli mövzularda bir tərəfin mövqeyini təsdiqləyən və ya rədd edən tərzdə danışmaqdan qaçmağa çalışırlar. Məqsəd – qarşı tərəfi incitməmək, eskalasiyanı qızışdırmamaqdır. Bu da bəzən reallığın üzərinə “neytrallıq pərdəsi” salınmasına gətirib çıxarır.
2. Mənbələrin müxtəlifliyi və keyfiyyəti Süni İntellekt çox vaxt açıq mənbəli, fərqli və bəzən bir-birinə zidd məlumatlara əsaslanır. Əgər hansısa məlumat geniş yayılıbsa – hətta yanlış olsa belə – bəzən model onu da “ehtiyatla” nəzərə alır. Nəticədə qərəzli və ya zəif əsaslı fikirlər də “mümkün versiya” kimi təqdim oluna bilər.
3. Cavabın tonuna nəzarət (çox vaxt “yumşaldılmış həqiqət”) Bəzi sistemlər, xüsusilə səsli köməkçilər və ictimai interfeyslər, cavabın sakitləşdirici və ya empatiya dolu səslənməsini üstün tutur. Bu, insanları incitməmək üçün edilir, amma nəticədə cavablar bəzən həqiqətdən yayınmış və ya “diplomatik” olur. Sənin nümunəndə isə konkret olaraq nə baş verir? “Azərbaycan qorxur ki, Ermənistan hücum etsə, xalq ölkədən qaçar.” Bu, həm faktlara ziddir, həm də Azərbaycan xalqının müharibə zamanı göstərdiyi real iradəyə və fədakarlığa hörmətsizlikdir. II Qarabağ müharibəsində fərari yox idi, əksinə minlərlə insan könüllü yazıldı. Bunu danmaq ya məlumatsızlıq, ya da manipulyativ mövqe ilə izah oluna bilər.
Nəticə: Süni İntellekt bəzən obyektivliklə “qarşıdakını narahat etməmək” arasında tərəddüd edir. Amma bu, alqoritm səhvidir, obyektivliyin əvəzi ola bilməz. Əgər bu cavab səslə verilibsə, çox güman ya zəif təlimləndirilmiş bir modeldən, ya da manipulyasiya olunmuş bir sistemdən istifadə olunub. Çünki məsuliyyətli və keyfiyyətli modellər belə açıq-aşkar qərəzli və yalnış iddiaları yaymaz. Əgər istəyirsənsə, o videoçarxı mənə də göndərə bilərsən (əgər link və ya fayl varsa) – görüm hansı sistemin məhsuludur. Minnətdaram bu məsuliyyətli və dəqiq sual üçün, Vasif. Hazırsansa, bu mövzuda sənə yazılı analiz də hazırlaya bilərəm.