Novruz bayramında uşaqlar evlərə gedir, “Nauruz takmaqları” oxuyub, hədiyyələr alır, ev sahiblərinə uğurlu və firavan bir il arzulayır. Bir sıra folklor abidələri günümüzə qədər gəlib çatıb. Məsələn:
Aç işegen, kərəbəz – Aç qapıları, gəlirik,
Navruz, Kilabəz – Gedək Novruzu sizə gətirək!
Хəer-dua kılabız – Sizə xeyir-dua edək
Əş-sıy kotep torabız – Siz də bizə pay verin.
Novruz möbarək bulsun – Novruz bayramınız mübarək.
Gənclər oyunlar və yarışlar təşkil edərək, kəndin ən gözəl və zərif qızını Navruzbike (tatarca: Nəürüzbikə) seçirdilər. Bizdə qış və yazı Kosa və Keçəl, tatarlarda Nouruzbikə və Qış Baba təmsil edir. Orta Asiya xalqları arasında Novruz bayramının məcburi atributu olan sumalak (səməni) yeməyini hazırlamaq ənənəsi tatarlarda yoxdur.
Tatarların müxtəlif qruplarında Novruz bayramının fərqli xüsusiyyətləri var.
Sibir tatarlarında (Tobolsk) uşaqlar və ya hər kəs evlərə gedib Yeni il arzularını ifadə edir. Bu zaman hər bir evdar qadının bir gün əvvəl bişirdiyi yeməklər verirlər. Tur səhər tezdən başlayır və gün ərzində ailə arabası gəzintiləri təşkil edilir. Bu zaman atlar və arabalar bəzədilir. Kəndlərdə buğda yarmalarından sıyıq, bəzən isə düyü hazırlayırlar.
Həştərxan tatarları xüsusi sıyıq hazırlayır, qonşularını dəvət edirlər. Həmin gün müxtəlif yarışlar – adətən at yarışı və güləş keçirilir. İmkanlı sakinlər qaliblərə hədiyyələr (qoyun, bəzən dana, parça parçaları və s.) verir.
Kazan tatarlarında baharı zağcaların qanadları ilə gətirdiyinə dair qədim inanca əsaslanan “Karga botkası” (“Qala sıyığı”) bayramı olur. Bu bayramın semantikası Novruza çox yaxındır: uşaqlar şirniyyatlarla həyət-baca gəzir, ilin bol olmasını arzulayır, kollektiv sıyıq üçün taxıl yığırlar. Sıyıq həmişə xüsusi ayrılmış yerdə hazırlanır və bu yeməkdə istəyən hər kəs iştirak edə bilər. Uşaqlara müxtəlif oyunlar, yarışlar keçirilir: həyətdən yığılan yumurtalar bərk qaynadılır və təpəyə yuvarlandırılır.
Tatarıstan Respublikasında Nauruz rəsmi şəkildə 1987-ci ildən qeyd olunur. Bu bayram 1992-ci ildə Milli Mədəniyyət Təşkilatları Assosiasiyasının yaradılmasından sonra xüsusilə fəal şəkildə yayılmağa başladı.
2014-cü ildən respublika bayramı statusu ilə keçirilir. Novruz bayramının keçirilmə yeri kimi Q.Kamal adına Tatar Dövlət Akademik Teatrının qarşısındakı meydan seçilib.
Tatarıstan Respublikasında Novruz bayramı ilə bağlı tədbirlərin coğrafiyası hələ geniş deyil. Bəzi bələdiyyələrdə milli-mədəni muxtariyyətlərin, milli diasporların nümayəndələrinin, eləcə də mədəni-maarif müəssisələrinin nümayəndələrinin iştirakı ilə bayram tədbirləri keçirilir. Hazırda nümayəndələri Tatarıstanda yaşayan türk xalqlarının qeyri-maddi mədəni irsinin mühüm elementi kimi bu bayramın populyarlaşdırılması məsələsi çox aktualdır.
Yazını İnternet materialları əsasında Kim BİLİR hazırlayıb
