11 mart 2020-ci il. Filoloji Araşdırmalar və Dil Monitorinq Mərkəzi (bundan sonra FADMM) məhz bu gün yarandı. Yeddi fədakar, qətiyyətli və təəssübkeş ana dili keşikçisi ilə birlikdə düz 4 il əvvəl! Biz bu iş üçün bir yerə toplaşanda yeriyəcəyimiz yolun hamar, daşsız-kəsəksiz olmayacağını bilirdik. Amma hər şeyi düşünüb-daşınmış, bütün çəkəcəyimiz əziyyətləri gözə almışdıq. Geriyə yol yox idi. Əzmimizi qıra biləcək qüvvə tanımırdıq. Özümüzə, öz gücümüzə o qədər əmin idik ki, bu müqəddəs işə bütün gücümüzü sərf etməyə mənəvi və fiziki olaraq hazır idik.
İndi isə 4 yaşımız tamam olur. Yarandığı gündən bəri dövlətdən heç bir maliyyə dəstəyi almayan, dövlət qurumları kimi hər hansı hesabat asılılığı olmasa da, hər ay, yarımil və illik hesabatlarını ictimaiyyətə açıqlayan, cəmiyyətin inkişafında müəyyən yer alan, öz ətrafında vicdanlı, məsuliyyətli, təmənnasız vətənpərvər ziyalıları birləşdirən bu qeyri-hökumət təşkilatı dörd ildir fəaliyyət göstərir.
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Səadət Şıxıyevanın sözləri ilə desək: “Azərbaycan dilinə sevginin birləşdirdiyi bir qrup ziyalının vətəndaşlıq borcu olaraq könüllü fəaliyyəti və bu birliyin müəyyən nəticələr verməsi elmi mərkəz və bənzər qurumların təşkili üçün bir nümunə ola bilər. Bu, əslində diqqətdən kənarda qalmamalıdır. Azərbaycanın ciddi ziyalılarının — diplom və karyera aşiqlərindən fərqli təbəqənin seçilib ayrıldığı, yeni cəmiyyətin qurulmasına, yeni təfəkkürün formalaşmasına öz töhfəsini verməlidir”.
Bu gün bizim günümüzdür. Bu gün FADMM-in yaranmasından düz 4 il ötür. Ona görə də bu gün özümüzə qayıtmaq — özümüzdən danışmaq istəyirəm. Gəlin fədakar FADMM üzvləri ilə daha yaxından tanış olaq:
FADMM-in indi 11 üzvü var.
Əvvəlcə sizi 2021-ci il aprelin 16-da koronavirusun dünyadan çox tez apardığı, amma qəlbimizdən və FADMM üzvlüyündən çıxara bilmədiyi İradə Qayıbova ilə tanış etmək istəyirəm. FADMM-in 4 yaşında onu hörmətlə anır və ruhunun daim bizimlə olduğuna inandığımızı bildirmək istəyirəm. Allah sənə rəhmət eləsin, İradə xanım.
İndi sizə təqdim etdiyim müsahibəni ondan FADMM-in 1 yaşı tamam olanda almışdım. Bu gün — 4 illiyimizdə onu yenidən sizə təqdim edirəm.
İradə Qayıbova 1965-ci ilin dekabrında ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb.1986-cı ildə APİ-nin filologiya fakültəsini bitirib, 6 il kənddə müəllim işləyib. Uzun müddət Bakı şəhəri, Yasamal rayonu, 286 nömrəli məktəbdə dil və ədəbiyyat müəllimi işləyib. 2021-ci il aprelin 16-da həyata vida edib.
— İradə xanım, FADMM-ə ən çox hansı hissin tələbi ilə qoşuldunuz?
— FADMM məni hər zaman düşündürən problemləri yerli-yataqlı işıqlandırması ilə diqqətimi çəkib. Həmişə yazmaq və demək istədiklərimi burada görmüşəm. Məni ən çox narahat edən dilin “korroziyaya” uğraması, dilimizin yad təsirlərə məruz qalaraq xoşagəlməz və ya anlaşılmaz hala düşməsi problemidir. Bu haqda FADMM öz sözünü deyib. Arxasınca getmək Vətənini, millətini sevən hər bir vətəndaşın borcudur. Mən belə düşünürəm.
— Bu aylar ərzində sizi ən çox nə təəccübləndirdi?
— Bu müddət ərzində məni ən çox təəccübləndirən ziyalıların laqeyd münasibətidir. Doğrudur, deyə bilərsiniz ki, çox imzalar toplanıb. Amma mənə elə gəlirdi ki, ziyalılar bu işə biganə qala bilməz, əksinə, çox fərqli düşünənlər gördüm, hətta şəhərdə ingiliscə lövhələrin vurulmasını inteqrasiya adlandıranlar da oldu.
— Mübarizəmizin nəticə verəcəyinə inanırsınızmı?
— Əlbəttə, inanıram. Bu işdə hamı əl-ələ verib birgə mübarizə aparmalıdır. Mübarizə bu gün də var, yarın da
Mən də onun ən ön sıralarında.
— FADMM-lə bağlı ən yaddaqalan xatirə…
— Bir yay səhəri, Haqverdiyev küçəsi haqqında yazarkən Sima xanım öz gözəl kəlmələri, diqqəti ilə mənə unudulmaz anlar yaşatdı. Və fikirləşdim ki, nə yaxşı ki, FADMM var və bizi öz ətrafında birləşdirir.
— Ruhunuz şad olsun, İradə xanım, Siz özünüz, çalışqanlığınız, fəaliyyətinizlə FADMM-in ən yaddaqalan xatirəsi oldunuz…
FADMM-in sədri Vasif Sadiqli
Qazax rayonunun Sadıqlı kəndində anadan olub. V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun filologiya fakültəsini bitirib. 1998-ci ildən Din və Demokratiya Mərkəzinin üzvü, hazırda həmin ictimai birliyin sədridir. 2006-cı ildə ABŞ-la Azərbaycan arasında dostluq əlaqələrinin möhkəmlənməsində xidmətlərinə görə Texas ştatının Dallas şəhərınin fəxri vətəndaşı adına layiq görülüb.
Jurnalistdir, beş kitab müəllifidir, kamilinfo.net saytının redaktorudur.
Vasif Sadıqlının 3 il ürəyində bəsləyib, həyata keçirə bilmədiyi FADMM yaratmaq arzusu, axır ki, 2020-ci ilin 11 martında həyata keçdi. Onun üçün ən unudulmaz günlərdən biridir 11 mart tarixi. Çox çətinliklərdən sonra, nəhayət, bu tarixdə xəyalındakı FADMM-ni reallaşdıra bildı. Əvvəl 7 üzvü olan FADMM-in ətrafına az müddətdə ziyalılar ordusu toplandı.
İndi də keçək suallara:
— Vasif bəy, FADMM 1 yaşında olanda mindən artıq ziyalını öz ətrafınıza toplayaraq Bakının əcnəbi dillər tərəfindən “işğal” olunması ilə bağlı ölkənin ali orqanlarının rəhbərlərinə, Milli Məclisə, müxtəlif vəzifəli şəxslərə müraciət etdiniz. Müraciətlərdən sonra məsələ ilə bağlı hansısa bir tədbir görüldümü?
— Əlbəttə. Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətində müşavirə keçirildi, komissiya yaratdılar. Pandemiyanın tüğyan etdiyi bir vaxtda ziyalıları qəbul etdilər. Tədbir görməyə söz verdilər. Bəzi deputatlar məsələni Milli Məclisin gündəliyinə salmağa çalışdılar. Ən əsası, ictimai diqqəti bu mühüm problemə yönəldə bildik.
— 1 yaşlı FADMM-lə 4 yaşlı FADMM arasında hansı fərq var? Nə dəyişib?
— Sadəcə, rəqəmlər dəyişməyib. Təcrübəmiz artıb, sıralarımız genişlənib. Daha güclü olmuşuq.
— Bilirik ki, dildəki özbaşınalığın aradan qaldırılması, obyekt adları və reklamlarda gedən səhvlərin düzəldilməsi ilə bağlı müxtəlif adamlara zəng etməli olursunuz. Bu zənglərdən hansılar daha çox yadınızda qalıb: yaxşı və pis mənada. Bununla bağlı hansı maraqlı xatirəniz var?
— Pis mənada yadda qalanlar daha çoxdur. Qurumların çoxunda güclü ətalət var. Cavab verməyə can çəkirlər. Ədəbi dil normalarının pozulması veclərinə deyil. Qanunlara etina etmirlər. “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC və Bakı Şəhəri Reklam Agentliyi pis mənada seçilir. Bu ikisində və daha bir neçə qurumda deyilən yalanların sayı-hesabı yoxdur. Yalanı deyəndə üşənmirlər, çəkinmirlər. Sanki bunlara qanunları pozmaq üzrə eksklüziv bir hüquq verilib. Dedikləri yalanları bir yerə yığsalar, üstünə çıxıb yaş salfet ilə ulduzların tozunu almaq olar. Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti və Azərbaycan Dövlət Reklam Agentliyi isə yaxşı mənada seçilir.
— Deyilənə görə FADMM-in çox sərt Nizamnaməsi var. Nizamnaməyə görə nələr qadağandır?
— Bizim Nizamnaməyə görə, məyus olmaq, ümidsizliyə qapılmaq, xəstələnmək, xüsusən, ruhdan düşmək FADMM üzvü olan hər kəsə qadağandır. Bu sərt rejimə mütləq əməl edilməlidir.
Sima Cəfərova – FADMM-in baş məsləhətçisi
25.12.1945-ci ildə Gədəbəy rayonunun Düz Rəsullu kəndində anadan olub.
1963-cü ildə Bakı şəhərində V.İ.Lenin adına Pedaqoji İnstituta daxil olub.
1967-ci ildə institutu bitirib, təyinatla Göyçay rayonunun İnçə kəndində müəllim və tərbiyə işləri üzrə direktor müavini kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb.
1974-cü ildən Göyçay rayon 6 nömrəli orta məktəbdə müəllim və təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini işləyib.
1982-ci ildən Füzuli rayonunda partiya və dövlət işlərində çalışıb, X.B.Natəvan adına orta məktəbin direktoru işləyib.
1990- cı ildən Xızı rayonunda “Dağlar yurdu” qəzetində şöbə müdiri, 1994 – cü ildən Sumqayıt şəhərində müəĺim, 1997-ci ildən Füzuli rayon 7 nömrəli köçkün məktəbində direktor vəzifələrində çalışıb. “Yeni həyat”, “Araz”, Dağlar yurdu” rayon qəzetlərinin əməkdaşı olub.
2012-ci ildən Bakı Avrasiya Universitetində əmək fəaliyyətini davam etdirir.
1969-cu ildə ailə qurub.
Bir qızı, iki oğlu, altı nəvəsi var.
— Sima xanım, ölkəni çənginə alan əcnəbi dil aşiqlərinə qarşı mübarizədə daha hansı vasitələri mümkün hesab edirsiz?
— Mənim nəzərimdə belə adamlara qarşı mübarizədən çox tərbiyə, ictimai təsir, qınaq, məzəmmət kimi vasitələrdən istifadə etmək vacibdir. Amma bu da indiki halda az effekt verir. Ona görə ki, aidiyyatı qrumlarda yerləşmiş elm və vəzifə adamları öz mövqeyinə ya can yandırmır, ya da məqama daxil olmağa səbatı çatışmır. Doğrudur, sosial şəbəkələrdəki könüllü qruplar müəyyən iş görməyə çalışırlar, amma bütün işlər gedib dövlət qurumlarında ilişir, ya da təxirə düşür. Ən yaxşı halda bürokratik davranış, ya da ən pis halda isə biganəliklə üzbəüz qalırıq.
— Nə etmək lazımdır ki, uğurlu nəticə alınsın?
— Biz bir FADMM qrupu olaraq müxtəlif vasitələrə əl atırıq, əslində dövlətin məsələ barədə yetərincə qanunları, qərarları, qaydaları var. Yenə də mətbu-informasiya məkanlarının, telekanalların dili ədəbi dilimizə yad ünsürlərlə zəngindir. Çünki icra çox zəifdir. Bu sahədə icraçılıq sistemi işlənib hazırlansa, ciddi nəzarət aparatı qurulsa, məncə, nəticə əldə etmək mümkün olar.
Fuad İslamzadə – FADMM-in baş məsləhətçisi
— 1950-ci ildə Kürdəmir şəhərində anadan olmuşam. Orta təhsilimi Kürdəmir şəhərinin 1 nömrəli orta məktəbində almışam. 1974-cu ildə N.Nərimanov ad. Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu( indiki ATU) bitirmişəm. 1975-1979-cu illərdə Sumqayıt şəhərinin 2 nömrəli Birləşmiş Xəstəxanasında həkim-terapevt vəzifəsində işləmişəm. 1979-cu ildə ATU-nun aspiranturasına daxil olmuşam. 1982-1986-cı illərdə ATU-da baş laborant və assistent vəzifələrində işləmiş, 1986-1999-cu illərdə “Patoloji fiziologiya kafedrası”nın dosenti, 1999-cu ildən indiyə qədər isə “Bioloji kimya kafedrası”nın dosenti vəzifəsində işləyirəm. Eyni vaxtda — 1994-2002-ci illər ərzində ATU-nun nəzdində fəaliyyət göstərən “Təbib” nəşriyyatında baş redaktor vəzifəsində çalışmışam və 2006-cı ildən indiyə qədər Səhiyyə Nazirliyinin orqanı olan “Azərbaycan Tibb Jurnalı” redaksiyasında baş redaktor müavini vəzifəsində işləyirəm.
— Tibb sahəsində qələti-məşhurlar çoxdur, ya dildə? Dildə onları cərrahi yolla kəsib atmaq işin xeyrinə olarmı?
— Maraqlı və dərin mənalı suala görə təşəkkür edirəm. Bu sual mənə 40 il əvvəl verilmiş olsaydı, cavab verməkdə çətinlik çəkərdim. Ancaq indi hər iki sahədə qələti-məşhurların sayı çox sürətlə artsa da, bu baxımdan tibb sahəsində daha böyük sıçrayış vardır. Çünki sovet dövründə sərhədlərin qapalı olduğu şəraitdə tibb elminin yenilikləri də ölkəmizə çətinliklə gəlirdi. İndi isə hərə bir tərəfdən tibb elminin böyük sürətlə inkişafı sayəsində yeni tətbiq edilən tibbi avadanlıqlarını, müalicə üsullarını özünün eşitdiyi kimi danışığına, tibbi sənədlərə və yazılı elmi ədəbiyyata tətbiq etməyə çalışır. Bəzən hətta həkimlərimiz istifadə etdikləri xarici dildə olan terminləri həmin dilin orfoepiya qaydalarını necə bilmələrindən asılı olaraq, müxtəlif şəkildə tələffüz edir və yazırlar. Soruşursunuz ki, onları cərrahi yolla kəsib atmaq olarmı? Təəssüf ki, bu suala birmənalı olaraq “yox” deməyə məcburam. Bu proses sadəcə kəsməklə aradan qalxan deyil. Bundan ötrü kompleks konservativ müalicəyə ehtiyac vardır. Müalicəni etməli olan filoloqlarımiz isə çox vaxt susur, hətta bəzi tanınmış filoloqlar dilimizin yad elementlərlə çirklənməsinə rəvac verirlər.
Təsəvvür edin, bizim filoloq-akademiklərimizdən biri “ilk öncə”, “65 saylı avtobus” kimi əcaib sözlərin işlədilməsinə haqq qazandırır, ölkədə kifayət qədər tanınan filoloq-professorumuz da mətbuata “geleneksel kültür yöntəmi” tipli söz yığını gətirir. Mən bu sözlərə sosial şəbəkələrdə etiraz bildirdikdə razılaşmayanlar arasında da bir neçə filoloq olmuşdu.
— Son illər reklam vasitələrində, televiziyada və mətbuatda ədəbi dilimizin normalarının pozulması adi hal alıb. Sizcə problemin qaynağı nədədir?
— Bu problemin səbəbi çoxdur. Birinci və ən əsas səbəbi belə izah edə bilərəm: reklam yaradıcılığı sahəsində işləyənlərdə belə bir fikir hökm sürür ki, çəkilən reklamların mətnində qeyri-adi sözlər işlədilərsə, insanların diqqətini daha çox cəlb edə bilər. Məhz bu məqsədlə reklamlara son vaxtlar çox eşitdiyimiz “snikerslə”, “zövqətir qüvvəsi”, “atışdırmaq gözəldir” kimi qondarma sözlər daxil edilir.
Reklamların keyfiyyətinə təsir edən amillərdən bir qrupu isə onların mətnlərini yazan və ya tərcümə edənlərin dilimizim qrammatikasını zəif bilməsi və mütaliələrinin az olması, reklamı sifariş edənlərin zövqünün və dil bilgilərinin zəifliyi, həmçinin reklamın keyfiyyətinə etinasızlıq kimi səbəblərlə əlaqədardır.
Mövcud qaydalara görə reklamlar çəkildikdən sonra ilk növbədə bu işlə əlaqəsi olmayan bir qrup insanlara nümayiş etdirilir. Əgər onlar reklamı bəyənərlərsə, sifarişçi də öz növbəsində reklama baxıb qiymətləndirir. Bundan sonra sifarişçi reklamın yayılması üçün televiziya və ya mətbuatla müqavilə bağlayır. Reklamı yayan təşkilat isə onun mahiyyəti üçün məsuliyyət daşımır. Beləliklə, reklamın mətnində yaradıcı şirkətin səhvi olarsa, sifarişçi onu qəbul etməyə bilər. Lakin çox vaxt bu, baş tutmur və keyfiyyətsiz reklamlar dövriyyəyə buraxılır. Məsələn, son vaxtlarda tez-tez nümayiş etdirilən reklamlardan birində “qaraciyər serrozu” sözlərini eşidirik. Bu reklam çarxını bir həkimimiz öz işini fərdi şəklidə reklam etdirmək üçün çəkdirib. Mən inanmıram ki, həmin həkim buradakı “serroz” sözünün səhv olduğunu bilməmiş olsun. Ancaq nə qədər həkimimizin xatirinə dəymək istəməsəm də, bildirmək istərdim ki, o, vaxtında işə bir qədər məsuliyyətlə yanaşıb, serroz sözünü bu terminin düzgün variantı olan sirrozla əvəz etdirə bilərdi.
– Son vaxtlar əksəriyyət telekanallara baxmamasının səbəbini aparıcıların və qonaqların ədəbi dil normalarını kobud şəkildə pozması ilə izah edir. Telekanalların dili ilə bağlı münasibətinizi bildirməyiniz xoş olardı.
— Telekanallarda və yazılı mətbuatda dil normalarının pozulmasına münasibətim heç yaxşı deyil. Çünki belə pozuntular, heç şübhəsiz, insanların təhtəlşüurunda iz buraxır və zaman keçdikcə, tamaşaçı və oxucuların da dilin təmizliyinə qeyri-ciddi münasibət göstərməsinə səbəb olur. Ancaq telekanalların tamaşaçı auditoriyasının get-gedə seyrəlməsinin səbəbini tək bu amillə əlaqələndirmək düzgün olmazdı. Bunun çox dərin ictimai kökləri vardır və bu daha geniş bir söhbətin mövzusu ola bilər. Buna baxmayaraq, mən heç bir vəchlə insanlarımızın ölkə telekanallarından tam üz döndərməyinin tərəfdarı deyiləm. Çünki hər halda biz ölkəmiz haqqında məlumatı öz mənbələrimizdən almalı, xalqımızın mədəniyyət nümunələri ilə ana dilində tanış olmalıyıq.
Aygün Əziz — FADMM- in icraçı direktoru.
Aygün xanım 11-ci ayın 11-ci günü anadan olub.
— Aygün xanım, bütün 11-ləri ətrafınıza yığmısınız ki. 11 mart FADMM-in yarandığl gündür, 11 üzvümüz var, (1 nəfər şərti üzvdür).
− Hə, elədir (gülür).
— Özünüz haqda daha geniş məlumat verərdiniz.
— 1981-1991-ci illərdə Bakı şəhər 158 nömrəli məktəbdə oxumuam.
1991-1996-cı illərdə Xarici Dillər İnstitutunda (indiki ADDU) təhsil almış, institutu fərqlənmə diplomu ilə bitirmişəm.
1997-2007-ci illər universitetin “Ölkəşünaslıq və nitq praktikası” kafedrasında tam ştatlı müəllim işləmişəm.
2003-2007-ci illər Britaniya Konsulluğunda həmin vaxtın ən böyük layihəsi — BP işçilərinə ingilis dilinin tədrisi üzrə təlimçi işləmişəm.
2003-2005-ci illər ABŞ səfirliyində diplomatların Azərbaycan dilində danışıq səviyyəsinin artırılması layihəsində iştirak etmişəm.
2007-2010-cu illər Language Services Direct şirkətində korportariv müştərilərə (MTN, FHN, Bakcell, BP işçiləri) ingilis dilini tədris etmişəm.
2010-2021-ci illər TEAM Industrial Services LTD-də (neft-qaz sektorunda təmir işləri aparan ingilis şirkəti) ofis menecer vəzifəsində işləmişəm.
2023-cü ilin sentyabrından “QANUN” nəşriyyatında işləyirəm.
— FADMM-ə gəlişiniz necə oldu?
— Bu, mənim üçün həm gözlənilməz, həm də fərəhləndirici bir hadisə oldu. Həmişə ictimai işlərdə olmaq istəyi ilə yaşamışam, amma fürsət düşmürdü. Təbiətən də utancaq olduğuma görə özüm irəli addım atıb nəyisə başlamağa cəsarət etmirdim.
Sadəcə feysbuk səhifəmdə tez-tez dillə bağlı, ana dilinin saflığı, qorunması, ana dilinin yad təsirlərə məruz qalması ilə əlaqədar statuslar və bu haqda başqalarının yazdığı statuslara rəylər yazırdım. Bir dəfə də yazılarımdan birini keçmiş FADMM üzvü Pərvanə Bayramqızı bəyənib paylaşmışdı. Sədrimiz Vasif Sadıqlı (o vaxt bir-birimizi tanımırdıq) da bunu saytda dərc etmişdi. Bütün bunlar mənim üçün tamamilə gözlənilməz oldu. Deyə bilərəm ki, məni FADMM-ə gətirən yaşıl işıq Pərvanə xanım vasitəsilə yandırıldı. Gülyaz xanım şəxsi mesencer bölümündə yazıb məni FADMM-ə dəvət edəndə bu işin çətin olub-olmayacağı barədə düşünə bilməyəcək dərəcədə həyəcanlı idim. Təklif lap göydəndüşmə oldu. Gülyaz xanımla sonra telefonla danışdıq. Təxminən yarım saat ərzində Gülyaz xanım bütün şərtləri sadaladı. Çətinliklərini dedi. Yəni necə deyərlər, şərti şumda kəsdi ki, xırmanda yabalaşmayaq. Əlbəttə, bunları zarafatla deyirəm. Amma sonradan işin daxilinə nüfuz etdikcə, bunun deyiləndən daha çətin, daha məsuliyyətli və eyni zamanda da bir vicdan işi, bir vətəndaş borcu olduğunu gördüm.
FADMM mənə ömrümün sonuna qədər xətirlərini sevəcəyim dostlar qazandırdı. Vətəndaş hüquqlarımızdan istifadə edərək qanun pozuntularına qarşı qanunları əsas tutaraq necə mübarizə aparmağı öyrətdi. Ana dilimizin düşmənləri ilə ictimai qarşıdurmalarda mətin olmağı, hər şeyə rəğmən ruhdan düşməməyi öyrətdi. Etdiklərimiz şərəf və ləyaqət işidir. Burada olmağımla fəxr edirəm. Və bunun üçün FADMM İB-nin sədri Vasif bəyə sözün ən lətafətli mənasında özümü borclu hiss edirəm. Onu tanımağım mənə çox şeyləri öyrətdi. Öyrətməkdən usanmayan, bildiklərini səxavətlə bölüşən, saatlarla vaxtını sərf edib izah etməkdən yorulmayan bu gözəl qəlbli insana çox minnətdaram.
— Sosial şəbəkələrdə dildən istifadənin vəziyyəti haqda nə deyə bilərsiniz?
— Bu haqda təəssüf hissi keçirmədən danışmaq mümkün deyil. Elə bir kiber burulğan içindəyik ki, sosial şəbəkələrdə hərf tanımayan balaca uşaqdan tutmuş ən yaşlı insanlara qədər aludəçilər var. Və ağrılı olan təkcə onların öz ana dillərini pis bilmələri deyil, həm də ana dillərinə qondarma sözlər əlavə edərək yeni bir “leksikon” yaratmalarıdır. Bu xoşagəlməz faktları yaradan səbəblər müxtəlifdir. Amma ən başlıcası mütaliənin zəif olmasıdır. Qiraəti olmayan adamın dili, əlbəttə, kasad olacaq, qüsurlu olacaq, qulağa xoş gəlməyəcək.
— Bu gün bədii ədəbiyyatın tərcüməsi işi, necə, qənatbəxşdirmi?
— Bu, birbaşa olaraq içində olduğum prosesdir. Tərcümə işini məktəbdə oxuduğum illərdən sevmişəm. Öz dilimin imkanlarını yaxşı bilirəm və leksikonumu hələ məktəbli olduğum vaxtlardan fasiləsiz etdiyim mütaliə ilə zənginləşdirmişəm. Tərcümə çox ciddi bir işdir. Bu işi başdansovdu, yaxud tələsik görmək olmaz. Ümümiyyətlə, bütün görülən işlər işçidən böyük məsuliyyət tələb edir. Tərcümə işi kifayət qədər ağır, diqqət tələb edən bir iş olduğuna görə buna olduqca həssas yanaşmaq, ərsəyə gətirdiyin işin mükəmməl alınması üçün dilin imkanlarından maksimum yararlanmağı bacarmaq lazımdır. Yəni demək istədiyim odur ki, tərcüməçi mütləq və birmənalı olaraq həm tərcüməsini etdiyi dili, həm də öz dilini yüksək səviyyədə bilməlidir. Əks təqdirdə, ortaya sanbalıı iş ərsəyə gətirib qoymaq cəhdi uğursuzluqla nəticələnəcək.
Əvvəlki illərlə müqayisə edəndə bu sahədə xeyli irəliləyiş var. Həm tərcümə olunan ədəbiyyat seçimi, həm də tərcüməçilərlə iş prosesində təkmilləşmə gedir. Əlbəttə, səhvsiz iş yoxdur. Amma səhvləri minimuma endirmək lazımdır. Tərcümə, bildiyiniz kimi, sözləri böyür-böyürə düzüb quru, şablon cümlə yığmaq deyil. Tərcüməçi yazıçının üslubuna xətər yetirmədən öz dilinin zəngin çalarlarından peşəkarcasına istifafə etməklə mətni oxucuya sevdirməyi bacarmalıdır. Tərcümə prosesinin digər çətinliyi də müəllifin məxsus olduğu ölkənin ümumi ab-havasını yüksək səviyyədə, süni görüntüdən qaçaraq, yazıçıya xəyanət etmədən fikri çatdırmaqdır.
Tərcüməçilik peşəsi asfalt yolda yerimək deyil. Bu yol nahamardır, irili-xırdalı daşlarla doludur. Hətta bədii olaraq belə təsvir edək. Bəzən qaranlıq, bəzən ala-toran, bəzən də işıq düşən yolla gedirsən. Bəzən geniş prospektdən keçir, bəzən xiyabanda gəzişirsən. Bəzən də dar dalanlara girirsən, labirintə düşürsən.
Baxın, tərcümə edəndə bütün bu çətinlikləri, rahatlıqları özündə hiss edirsən. Üstəlik də həyəcan hiss etmək labüd haldır. Tərcümə prosesində bəzən hansısa ifadə, cümlə, söz, birləşmə, frazeologizm tərcüməçini bu əziyyətlərə qatlaşmağa sövq edir. Elə zövq də bundadır. Gərək geri çəkilməyəsən. Əgər qorxsan, labirintdən çıxa bilməsən, bu işlə məşğul olmasan daha yaxşdır.
Son illər bədii tərcümə sahəsində yaxşı mənada rəqabət gedir. Rəqabət isə işin keyfiyyətli görülməsinə zəmin yaradır.
— Apardığımız mübarizədə nəyəsə nail olacağınıza inanırsınızmı?
— İnanmaqmı? Artıq gördüyümüz işlərin bəhrəsi göz qabağındadır. Əzmkarlığımızla bəzən çətin, bəsən asan, bəzən qısa, bəzən uzun müddətə də olsa işlərimiz müsbət yön alır, qaldırdığımız problemlər həllini tapır, həmişə olmasa da, bizə təşəkkür edirlər. Bu yolda geriyə dönüş yoxdur. Tam qüvvəmizlə, əlimizin qüdrəti, gözümüzün nuru yetənə qədər mübarizəmizdən əl çəkməyəcəyik! Yaşasın FADMM!
Cəbrail Həşimov – FADMM-in üzvü
1959-cu il iyun ayının 4-də Cəlilabad rayonunun Üçtəpə kəndində anadan olmuşdur. 1975-ci ildə Üçtəpə kənd orta məktəbini bitirmişdir. Ali təhsilli hüquqşünas və Azərbaycan dili müəllimidir. Hazırda Üçtəpə kənd 2 nömrəli ümumi orta məktəbdə Azərbaycan dili və Ədəbiyyat müəllimi işləyir.
Ədəbi fəaliyyətlə məşğuldur. Əsasən uşaqlar üçün şeir, hekayə, nağıl və təmsillər yazır. İndiyədək 5 kitabı işıq üzü görmüşdür. “Kimin vətəni gözəldir”, “Bikə nənənin nağılları” (Təranə Nuri ilə müştərək) və “Köçəri qazlar” adlı kitabları uşaqlar üçün yazılmışdır. “Mənim yolum” adlı böyüklər üçün olan kitabında bir povest, hekayələr, şeirlər və publisistik məqalələr toplanmışdır. Beşinci kitabı “Azərbaycan dilinin Cəlilabad rayonu Üçtəpə kənd şivəsinin izahlı sözlüyü” adlanır.
Cəbrail müəllim həm də tərcümə ilə məşğul olur. Rus yazıçıları Anton Çexovdan və Maksim Qorkidən etdiyi iki tərcümə kitabı hazırda nəşriyyatdadır, yaxın vaxtlarda işıq üzü görəcək.
O, eyni zamanda, V – XI siniflər üçün yeni “Azərbaycan dili” dərsliklərini hazırlayan komandanın üzvüdür.
2023-cü il fevral ayının 12-dən FADMM-in üzvüdür.
Ailəlidir, dörd övladı, dörd nəvəsi vardır.
— “Hansı dil və ölkə çox inkişaf edibsə, özündən az inkişaf etmiş ölkənin dilini mütləq öz təsiri altına alır”. Cəbrail müəllim, bir yazıdan götürdüyüm bu sitata sizin münasibətinizi bilmək istərdim.
— Məncə, bu suala birmənalı olaraq cavab vermək düzgün olmazdı. Çünki bu hal bəzi ölkələrdə baş verə bilər. Elə xalqlar var ki, az inkişaf etmiş ölkənin əsas əhalisini təşkil edirlər, ancaq ana dilini qoruyub saxlamağı bacarırlar, bəzən nəinki bacarırlar, hətta o “çox inkişaf etmiş” dediyiniz ölkə əhalisinin dilini də öz içərisində əridə bilirlər. Bəs buna səbəb nə olur? Əlbəttə, yerli xalqın ədəbiyyatı, mədəniyyəti, incəsənəti və ən əsas da, ziyalıları. Ölkəsini, xalqını, dilini sevən ziyalı heç vaxt öz ana dilinin əriyib yox olmasına imkan verməz. Tarixə nəzər salaq. Azərbaycan ərəb işğalına məruz qalanda işğalçı xalqın əlində çox güclü bir silah var idi. Bu, islam dini idi. Yerli əhalinin, demək olar ki, hamısı bu dini qəbul etdi. Aydın məsələdir ki, islam dininin bütün ayinləri ərəb dilində icra olunur. Ona görə də bu dili bilmək çox vaxt zəruri olurdu. Bundan başqa, xilafət Azərbaycanın ərazisinə çoxlu sayda ərəb əhalisi köçürdü. Bu prosesin səbəbi və məqsədi barədə çox yazmaq olar, amma biri də yerli əhalini öz içində əridib yox etmək idi. Bəs nəticəsi nə oldu? Dilimiz ərəb dilindən çox sözlər alsa da, tam ərəbləşmədi, əksinə, bəzi ərəb sözlərini dilimizin qrammatik qayda-qanunlarına tabe etdirib özününküləşdirdi. Buna çoxlu misallar göstərmək olar. Biz həm də gələn ərəb əhalisini də türkləşdirə bildik.
Sonra fars və rus dillərinin də ayrı-ayrı dövrlərdə dilimizə göstərdiyi güclü təsir məlumdur. Sonda yenə də dilimiz özünəməxsusluğunu qoruyub saxlaya bildi.
Son illər Türkiyə türkcəsinin dilimizə təsiri açıq-aydın görünür. Düzdür, türk dili yuxarıda adlarını çəkdiyim dillərdən fərqli olaraq, bizim üçün doğmadır, amma, hər halda bizim ana dilimiz deyil. Türkiyə türkcəsindən bəzi sözlər artıq ümumişlək sözlərimizə çevrilib, ancaq özümüzdə qarşılığı olan sözlərin işlənməsi qəbul oluna bilməz. Məsələn, dilimizdə “qardaş” sözü varsa, “abi” sözünün işlənməsinə nə ehtiyac var? Mən inanıram ki, doğma dilimiz bu imtahandan da uğurla çıxacaq və özünü qoruyub saxlaya biləcək. Bu işdə FADMM üzvlərinin də üzərinə böyük məsuliyyət düşür və hələ ki biz işimizi uğurla görə bilirik.
— Son illər ədəbi dilimizin saflığı — Azərbaycan cəmiyyətində ədəbi dilin istifadəçilər tərəfindən korlanması ən çox müzakirə olunan məsələlərdəndir. Ədəbi dilə həssas bir insan kimi fikirləriniz maraqlıdır.
— İkinci sualın cavabı birinci sualla sıx əlaqəlidir. Baxın, bizim hər birimiz dilin istifadəçiləriyik. Ziyalılar isə cəmiyyətin dilin yaşaması və gələcək nəsillərə saf halda çatdırılmasından ötrü məsuliyyət daşıyan zümrəsidir. Yəni, sadə dillə desək, biz dili yaşadanlarıq, ən azından, olmalıyıq, buna borcluyuq. Amma bütün dil istifadəçiləri bu məsələdə ziyalılar qədər məsuliyyət daşımır. Onlar, sadəcə, bu dildə danışırlar. Bir az kobud olsa da, deyim ki, onların dili korlamasında qeyri-adi bir şey görmürəm. Amma ziyalı bu cərəyana qarşı çıxmalıdır, onunla mübarizə aparmalıdır. Mən müəlliməm, hansı fənni tədris etməyimin fərqi yoxdur, görürəm, şagird dərsə cavab verəndə istər-istəməz “falan”, “vsyo”, “safsim”, “mühtəmələn” kimi sözləri işlədir. Mən həmin an ona reaksiya verirəm. Şagirdə səbirlə izah edirəm ki, insanın dil bilməsi çox gözəldir, ancaq öz ana dili bütün dillərdən gözəldir. Çünki bu dili ona anası öyrədib. Amma müəllim də şagirdə qoşulub həmin sözləri işlədirsə, onda vay bizim halımıza. Çox yerdə deyir və yazırlar ki, guya dilimizi son vaxtlar çox korlayıblar. Mən bu fikirlə tam razılaşa bilmirəm. Çünki əksər insanların dilə necə həssas yanaşmasının hər zaman şahidi oluram. Hətta dilçiliklə heç bir əlaqəsi olmayan insanlar da bu məsələdə yüksək həssaslıq göstərirlər. Bu, çox sevindirici haldır.
Bir məsələni də qeyd edim. Bəzi yaradıcı insanlar ədəbi dilə yaşadıqları bölgənin dialekt sözlərini, şivəsini gətirirlər. Bu məsələdə də ehtiyatlı olmalıyıq. Çünki bir bölgədə işlənən hansısa dialekt söz və ya ifadə digər bölgədə tamam fərqli mənada, hətta kobud mənada da işlənə bilər. Mən dialektizmlərlə məşğul olan bir adam kimi bunu dəqiqliklə deyirəm. Ona görə də şair və yazıçılarımız bu məsələdə də ehtiyatlı olmalı, necə deyərlər, yüz ölçüb, bir biçməlidirlər.
Mən inanıram ki, bizim ana dilimiz olan Azərbaycan dili yüzillər əvvəl olduğu kimi zamanın sınağından yenə də üzüağ çıxacaq və öz saflığını, təmizliyini, gözəlliyini qoruyub saxlayacaq.
Fizzə Heydərova – FADMM-in üzvü.
Hacıqabul rayonunda anadan olub. Şəhərdəki 15 №-li məktəbi bitirib. Azərbaycan İqtisadiyyat Universitetində ali təhsil alıb. Uzun müddət jurnalist fəaliyyəti ilə məşğul olub. Hazırda kamilinfo.net saytının məsul katibidir. FADMM yaranan gündən üzvüdür.
— Fizzə xanım, FADMM yaranandan siz də onun bir üzvüsünüz. Mərkəzdə sizin də öz çəkiniz, öz yeriniz var. Tez-tez Bakı küçələrinin əcnəbi dillər tərəfindən “işğal”ını əks etdirən şəkillər çəkib paylaşırsınız. Bu “işğal”, sizcə, məqsədli ola bilərmi?
— Bakı dünyadakı 50 milyona yaxın azərbaycanlının paytaxtıdır. Bu şəhərin küçə və prospektlərinin bizimlə yad dildə danışmağa haqqı yoxdur. Şəhərin küçələri əcnəbi dillər tərəfindən işğal olunubsa, bununla hamı mübarizə aparmalıdır. Öz dilinə hörmət etməyənlərə başqaları da hörmət etmir. “İşğal”a gəlincə, onun məqsədli ola biləcəyi ehtimalı yüksəkdir.
— Bir jurnalist kimi son zamanların yazı üslubuna, şou xarakterli materiallara, saytlarda gedən əndərabadi başlıqlara münasibətiniz necədir?
— Bazarın tələbi jurnalist etikasından imtina ilə nəticələnməməlidir. Daha çox İP toplamaq üçün təhrikçi başlıqlar yazmaq dəb halını alıb. Bəzən sərlövhədə yazılanla mətn arasında Çin səddi olur. Təbii ki, bu, çox xoşagəlməz haldır.
Bundan başqa, ictimai əhəmiyyəti olmayan insan və hadisələri cəmiyyətin müzakirə predmetinə çevirmək halları da geniş yayılıb və bu da qınanmalıdır.
Bahar Ağayeva — FADMM-in üzvü.
Bahar xanım, sizinlə yaxından tanış olaq:
— Əslən qarabağlı olsam da, 30 mart 1955-ci ildə Bakıda anadan olmuşam. Kitab aləmində böyümüşəm. Valideynlərim hər ikisi kimyaçı olsa da, ədəbiyyatı, mütaliəni çox sevən, poeziya vurğunu insanlar idi. Anam əzbərdən şeirlər deyər, xalq mahnılarımızı zümzümə etməyi çox sevərdi. Atam Füzulinin vurğunu idi, hətta 6 yaşımda mənə oxumağı öyrədəndən sonra Füzulinin qəzəllərini üzündən oxutdurardı. Orta məktəbdə oxuyanda mənə və qardaşlarıma ən qiymətli hədiyyəsi yeni çıxan kitablar olardı. Həm də bunların içində yalnız bədii kitablar yox, filologiyaya, tarixə, diplomatiyaya aid məşhur alimlərin tədqiqatları da olurdu. Belə bir mühitdə filoloq olmağım çox təbii idi.
Ali təhsilimi Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində almışam. Füzuli məhəbbəti ixtisas seçimimə də təsir etdi, ədəbiyyatı seçdim. Amma dilçiliyin ayrı-ayrı şöbələrini öyrəndikcə, elmin dərin qatlarına endikcə dilçiliyə daha çox meyl etdim, daha çox diqqət göstərdim. Mərhum akademik, gözəl pedaqoq, sevimli müəlimim Tofiq Hacıyevin imtahanda cavabımdan sonra bir qədər gileylə dediyi: “Bilmirəm, bu istedadlı uşaqlar niyə dili yox, ədəbiyyatı seçirlər?”- sözləri dilçiliyə bağlılığımı daha da artırdı.
Ata-anam haqqında bir də onu qeyd etmək istəyirəm ki, atam Füzulidən, anam Şəkidən olsa da, danışıqlarında qətiyyən ləhcə hiss olunmurdu, dialektizmlərdən istifadə etmirdilər. Həm evdə, həm cəmiyyət arasında təmiz ədəbi dildə danışırdılar. Ümumiyyətlə, o dövrdə Bakıda yaşadığım mühitdə, məktəbdə təmiz ədəbi ana dili eşitmişəm. O illərdə dilini, ədəbiyyatını sevən, milli kimliyinə sahib çıxan ziyalılar çox təmiz, qüsursuz nitqə malik idilər. İndi həm adi danışıqda, həm radio-televiziya verilişlərində, mətbuatda bəzi ziyalıların nitqini eşitdikdə çox dərin təəssüf hissi keçirirəm.
— Bahar xanım, mübarizənizin bir nəticəsi olurmu?
— Biz çox müqəddəs bir varlıq üçün — ana dilimiz üçün mübarizə aparırıq. Çətin mübarizədir. Dövr, cəmiyyət, insanlar çox dəyişilib. Dəyərlər dəyişib. Deyim ki, imkansızdır, yox. Nəticələr var, böyük zəhmət, fasiləsiz fəaliyyət, dəqiq araşdırmalar tələb edir.
— Ən çox hansı işi böyük uğurunuz hesab edirsiniz?
— Həyatda ən böyük uğurum övladlarımdır. Xoşbəxtəm ki, ağlıllı, savadlı, vicdanlı, vətənpərvər üç övlad böyütmüşəm.
Uğurum dərs dediyim şagirdlərimdir. Mən onlara yalnız ana dilimizi, ədəbiyyatımızı öyrətməmişəm, həm də, öz övladlarım kimi, onlara da əxlaqi-mənəvi dəyərləri aşılamağa çalışmışam.
Hal-hazırda təqaüddə olsam da, dilimiz uğrunda mübarizəm davam edir. FADMM üzvü olmamışdan əvvəl də vuruşurdum. İxtisas qruplarında saysız-hesabsız müzakirələrimiz, mübahisələrimiz olurdu. Hətta Türkiyə türkcəsinin güclü təsirinin ana dilimiz üçün təhlükə olduğunu deyəndə məni “türk düşməni” elan edənlər də olub. Amma, ad çəkməyəcəyəm, çox şadam ki, hörmətli həmkarlarım arasında sonradan həqiqəti anlayıb bizimlə həmfikir olanlar da az olmayıb.
FADMM yarandıqdan sonra bizim mübarizəmiz daha sistemli, ardıcıl, barışmaz xarakter aldı. Buna görə dəyərli Vasif müəllimə və qrupdaşlarıma minnətdaram.
— Sizcə, doğma dilə laqeyd münasibət hardan qaynaqlanır? Müstəqillik dövründə ədəbi dilimizin inkişafı üçün ciddi təhdidlərin yaranması qəribə deyilmi?
— Səbəb çoxdur. Bayaq dediyim kimi, dövr dəyişib. Xarici ölkələrlə əlaqələr artıb, əcnəbi dillərə maraq güclənib. Ölkəmizdə fəaliyyət göstərən saysız-hesabsız xarici şirkət var. Gənclərimizin bir neçə dil bilməsi zərurətə çevrilib. Nəticədə başqa dillərin dilimizə müdaxiləsi də artıb. Bütün bunlara SSRİ dövründən qalmış “rus dili sevdası”nı da əlavə etdikdə mənzərə tam aydınlaşır.
Təəssüf ki, bizim sövet dövründə rus dilinin güclü təzyiqinə baxmayaraq qoruyub inkişaf etdirdiyimiz ana dilimiz bu gün çətin günlər yaşayır.
Bu problemlərin həllini çətinləşdirən bir amil də Azərbaycan dilinin tədrisinin lazımi səviyyədə olmamasıdır. Tədris proqramı, dil dərslikləri mükəmməllikdən çox uzaqdır. Bütün bu problemlər ən çox biz filoloqları narahat etsə də, onların həlli tək bizdən asılı deyil. Dilimizi qorumaq bütöv cəmiyyətin, uşaqdan-böyüyə hər bir vətəndaşın amalına cevrilməlidir.
Vüsalə Məmmədli — FADMM-in üzvü.
Neftçala rayonunda anadan olub. Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib. 2000-ci ildən Neftçala şəhəri Nizami Gəncəvi adına 3 nömrəli tam orta məktəbdə Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimidir.
— Vüsalə xanım, belə başa düşürəm ki, dil məsələsi bütün xalqın məsələsidir, ən əsası da, o, xalqın danışan dili hesab edilən söz adamlarının — yazıçı və şairlərin bir nömrəli məsələsi olmalıdır. Sanki əvvəlki nəsil yazıçılar, ziyalılar bu məsələdə çox həssas idilər. Bu gün vəziyyət necədir? İndiki gənc yazıçılar dilə yerli-yersiz sözlər daxil etməklə onu zənginləşdirməyə, ya korlamağa xidmət edir. Bir dil-ədəbiyyat müəllimi kimi buna münasibətinizi bilmək maraqlıdır.
— “Dilimiz varlığımızdır” deməklə ana dilimizin nə qədər yüksək dəyərə, nə qədər vacib mövqeyə malik olduğunu qeyd etmiş oluruq. Ana dilimiz Vətən qədər müqəddəs, toxunulmaz, daim qorunmağa ehtiyacı olan milli dəyərimizdir. Vəzifəsindən, ali və ya orta təhsilindən aslı olmayaraq hər bir azərbaycanlı ana dilimizi qonşu və qohum dillərin yerli-yersiz təsirindən qorumalı, dilimizin keşiyində dayanmağı özünə şərəf bilməlidir. Bir şeyi unutmamalıyıq: Ana dili bizim şəxsi malımız, mülkumüz deyil ki, istədiyimiz zaman başqa dillərdən bəyəndiyimiz sözləri dilimizə gətirək, dilimizin lüğət tərkibini varvarizmlər hesabına “zənginləşdirək”. Bu gün çox təəssüfedici haldır ki, ana dilimizə ən kəskin zərbə məhz “söz adamları”, əli mikrofonlu, əli qızıl qələmli “ziyalilar” tərəfindən vurulur. Bu, çox ağrılıdır. Bir müəllim, Azərbaycan dilini tədris edən bir mütəxəssis kimi dilimizin bugünkü vəziyyəti məni çox narahat edir. Bizdən asılı olmayan səbəblərdən şagirdlərin nitqində əcnəbi sözlər, Türkiyə türkcəsinə məxsus söz və ifadələr geniş yer tutur. Bacardığım qədər, bəzən sərt, bəzən zarafatla qarşısını almağa çalışıram.
— FADMM sizə nə verdi, FADMM-in sizə, ya sizin FADMM-ə təsiriniz oldu?
— FADMM-da olmaq qürurvericidir. Bilmirəm, FADMM-ə nə dərəcədə təsirim olub. Amma məni seçdikləri, bu müqəddəs, Vətənyüklü birliyə dəvət etdikləri, layiq bildikləri üçün minnətdaram. Çox şadam ki, ziyalı adına layiq insanlarla bir aradayam.
Mən ziyalı ailəsində doğulmuşam, atam da, anam da müəllim olub. Hər ikisi rayonumuzun sayılıb-seçilən insanları olub. Müəllim olmağı onların simasında sevmişəm. Bu gün müəllim olmaq daha çətin və məsuliyyətlidir. Çətinliklərə baxmayaraq, özümü peşəmdən kənarda görmürəm. Gülyaz xanım, bütün FADMM üzvlərinə Azərbaycan dilinin saflığı və inkişafı uğrunda mübarizədə uğurlar diləyirəm!
Fazil Mirzəyev — FADMM-in üzvü.
— Mən, Mirzəyev Fazil Mirzə oğlu 1961-ci il 15 dekabrda Bərdə rayonunda anadan olmuşam. 1968-69-cu tədris ilində birinci sinfə getmişəm. 1978-ci ildə orta məktəbi bitirmiş, 1980-1982-ci illərdə hərbi xidmətdə olmuşam. Müxtəlif işlərdə çalışsam da, hal-hazırda kənd təsərrüfatı sahəsində işləyirəm. Ailəliyəm, iki oğlum var.
— Fazil bəy, rayonda yaşayırsınız, paylaşımlarınızdan görünür ki, sinədəftərsiniz. Arxaizmlər, dialekt sözləri, o cümlədən etnoqrafiya üzrə zəngin söz ehtiyatınız var. Bu biliklərin mənbəyi haradandır?
— Mən orta məktəbi bitirəndən sonra əmək fəaliyyətinə başlamışam. Qismətdən iş yoldaşlarım həmişə yaşlı, dünyagörmüş adamlar olub. Məndə onların söhbətinə maraq böyük olub. Olanlardan, keçənlərdən danışdıqlarına qulaq kəsilmişəm. Danışıqları arxaizm və dialektizmlərlə zəngin olub. Bu məsələdə atamın da rolu danılmazdır. Atam sinədəftər bir insan idi. Nitqində hər zaman məsəl-misallardan, obrazlı deyimlərdən geniş istifadə edərdi. Atam yetərincə savad almamışdı (cəmi üç ay birinci sinfə getmişdi), amma əsl dil təəssübkeşi idi. Ailədə, evdə sözlərin düzgün tələffüz edilməsinə xüsusi əhəmiyyət verərdi.
Anam da təhsilsiz evdar qadın olsa da, bizim tərbiyəmiz və dərslərimizlə ciddi maraqlanar, böyük qardaş-bacımızın tədris proqramından öyrəndiklərini kiçik uşaqlarda tətbiq edərdi.
— Hiss olunur.
— Mənə ən çox verilən bu sual olub: ”Bu potensialdan niyə istifadə etməmisən?”
Mənim də cavabım bu olub: ”Belə alınıb”.
Əziz və dəyərli oxucular!
Sizi FADMM üzvləri ilə tanış edənsə mənəm — Gülyaz Əliyeva. Ağdamda doğulan, orta məktəbi və musiqi məktəbinin fortepianino şöbəsini əla qiymətlərlə bitirən, Xankəndi Pedaqoji İnstitutuna daxil olsa da, oranı məlum hadisələr ucbatından bitirə bilməyib təhsilini GDPİ-da davam etdirərək tarix və dil-ədəbiyyat fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirən, uşaqlıqdan arzusu atasının yolunu davam etdirərək özünü ana dili və ədəbiyyat müəllimi görmək istəyən və bu arzusuna çatan, tələbə vaxtlarından dövri mətbuatda yazıları dərc edilən, bədii yaradıcılıqla məşğul olan, sandıq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, FADMM vasitəsilə özünü yenidən tapan, kəşf edən, insanlara inanmağı, güvənməyi məhz burada öyrənən FADMM-nin sədr müavini Gülyaz Əliyeva…
