Hər bir cəmiyyətdə müəyyən məqsədlərə çatmaq üçün birliklər yaranır. İnformasiya bu birliklərə daxil olan subyektlərin öz aralarında və digər subyekt arasında qarşılıqlı əlaqə yaratmağı üçün bir vasitədir. Mövzumuzun obyekti olan korporativ slenqlər bu gün əksəriyyətimiz üçün yad və anlaşılmaz səslənə bilər. Əslinə qalsa, anlaşılmazlıq yalnız termininin adındadır. Mövzu ilə tanış olduqda korporativ slenqlərin əvvəlki illərdən indi daha çox həyatımıza nüfuz etməsinin, sürətlə yayılmasının, ayrı-ayrı peşə, eləcə də qrup sahiblərinin əhatəsindən çıxmasının və kütləviləşməsinin şahidi olacaqsınız.
Korporasiya termini latın sözü olub “corporation” – birlik sözündən yaranmışdır. Subyektlər tarixən ümumi məqsədə çatmaq üçün korporasiyadan istifadə etmişlər.
Dilin lüğət tərkibi iki böyük hissədən – ümumişlək və ümumişlək olmayan sözlərdən ibarətdir. Ümumişlək olmayan sözlərin bir qolu olan vulqarizmlər, jarqonizmlər və slenqlər Azərbaycan dilçiliyində az tədqiq olunmuş sahələrdəndir. “Slenq” termininin yaranması haqqında bir neçə fərziyyə vardır. Fərziyyəyə görə “slenq” sözü “beggars language”və ya “rogues language” (həbsxana dili) ifadəsinin qısaltmasıdır. Slenqlər sosial və peşə qruplarının dili olub ədəbi dilə zidd olan, ədəbi dil normasına uyğun olmayan danışıq dilidir.
Eyni bir sözün həm slenq, həm də loru söz kimi işləndiyini göstərən rus dilçi alimi İ.R.Qalper slenqin ayrı bir kateqoriya kimi işlənməsinin əleyhinə idi və “jarqon” sözünə sinonim kimi işlənməsini təklif edirdi. Bəlkə də, bu səbəbdən tanınmış Azərbaycan dilçiləri K.Abdullayev, A.Qurbanov, M.Adilov, Ə.Abdullayev, N.Vəliyeva öz əsərlərində slenq mövzusuna toxunmuşdular, lakin slenq kimi deyil, vulqar sözlər və jarqonlar kimi.
Slenqlər gündəlik həyatda daha çox danışıq dilində rast gəlinən qeyri-rəsmi söz və ifadələrdir. Onlardan xüsusilə müəyyən qrup insanlar – uşaqlar, gənclər, əsgərlər, cinayətkarlar və başqaları istifadə edir. Bu gün dilimizdə müxtəlif tipli slenqlərden istifadə olunur. Bunların arasında məktəb slenqi, xidmət slenqi, idman və sosial şəbəkə slenqləri daha çox yayılmışdır. Diqqətinizə çatdırım ki, slenqləri araşdırmaq bir az çətin məsələdir. Çünki slenqlərin çoxu qısa müddət ərzində yaranır və tez də nitqdən çıxır. Dünyanın inkişaf etmiş dillərinin bəzilərində slenq lüğətləri vardır. Təəssüf ki, dilçilərimiz qısa müddət üçün də olsa, slenq lüğəti hazırlamayıblar. Bizim dilimizdə olan slenqlərin mənbəyi əvvəllər rus dili olmuşdursa, müasir dövrdə, əsasən də ingilis dili təşkil edir və slenqlərin tələffüzü də ingilis dilinin orfoefiyasina əsaslanır.
Bütun dövrlərdə gənclər slenqlərdən istifadəni özlərini ifadə etməyin ən yaxşı üsulu hesab ediblər. Bu, indi də belədir. Hər iki nəslin istifadə etdiyi və “uzunömürlü” adlandıra biləcəyimiz slenqlər var. Bunlar, əsasən, əsgər slenqləridir: çumo, dembel, maladoy, dux, saçok…
Həbsxana slenqlərindən A.Y.E, L.O.P.D, C.Э.P ,Ю.Г, Ж.У.К, Т.У.З, Б.М.В ,apşak, bradyaqa, zakon, niprav və s. misal göstərmək olar. Bu slenqləri çoxumuz “vorovskoy” sözlər kimi tanıyırıq.
İnternetin həyatımıza daxil olması, İKT-nin inkişafı müasir dövrdə slenqlərin daha çox yayılmasına səbəb olmuşdur. Bir məsələni də diqqətinizə çatdırım. Slenqlərin yaranmasına şərait yaradan səbəblərdən biri dilin lüğət tərkibinin zəif olmasıdır.
Bu gün özümüz də bilmədən slenqlərin aludəçisinə çevrilmişik. Yaşından asılı olmayaraq hamı korporativ slenqlərden geninə-boluna istifadə edir! Onlardan siz də istifadə edirsiniz. Yəqin ki, başa düşdünüz! Söhbət emojilərdən gedir! Bu gün dünyada ən çox istifadə olunan slenqlər emojilərdir. Sosial medianın bizə bəxş etdiyi yeniliklərdən biri olan emojilər müasir dünyada tərcüməçi vasitəsini oynayır. Əhvalımızın bütün hallarını özündə əks etdirən bu kiçik simalar özümüzü yazıda ifadə etməyin ən yaxşı yoludur. Dünyada emojilərdən ilk dəfə 1990-cı ildə Yaponiyada istifadə etmişdilər. “Emoji” sözü də yapon mənşəli olub, dünya dillərinə keçmişdir. Amma emojidən ilk istifadə edən şəxs slovakiyalı Jan Ladisladies adlı bir vəkil olmuşdur. O, 1635-ci ildə hüquqi sənəddə ☺ gülən sima emojisindən istifadə edib.
Çoxumuzun mənasıni bilməyərək səhv istifadə etdiyimiz emojilər var. Bunlardan inşallah məqamında işlətdiyimiz 🙏 bu emoji, əslində, üzr istəmək mənasını bildirir. Gülməli deyilmi? 😁 Bu gün dünyada ən çox istifadə olunan emoji 😍 budur. Slenqlər təkcə emojilərdən ibarət deyil!
Ola bilər, dilçilərimiz birmənalı qarşılamasınlar, bu, mənim öz fikrimdir. Mən haştəqləri də slenqlərə daxil etmək istərdim. ✍️Sosial mediadakı hesablarımızda məlum məsələlərlə bağlı # işarəsi qoymaqla hər hansı bir trendə qoşula bilirik. Son illərdə müsbət anlamda bir neçə məşhur trend yaratdıq və qoşulduq. Bunlardan bir neçəsini nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm:
#QarabaqAzərbaycandır
#Stop Armenian Terror
#Şəhidlər ölməz, Vətən bölünməz
#Stop Terrorizm və s.
Eləcə də kodlar. Kodlar da slenqlerin bir növüdür. Yenə internet vasitəsilə müəyyən kodları yazıb müxtəlif mövzuları araşdırmaq mümkündür.
Sonda belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, insanlar yaşlarından aslı olmayaraq slenqlər vasitəsi ilə ünsiyyət qurur və dil baryeri yaradırlar.
