Doğulursan, bir evə sevinc gətirirsən. Böyüyürsən, məsuliyyət artırırsan. Hansısa bir oyuncağı, geyimi sevirsən, əzizləyirsən, özündən çox istəyirsən. Bir zərli donun ola, gün düşəndə parıldaya, sevincdən uçmazsanmı? Üstündəki zərlərin sayı qədər arzuların, ümidlərin ola, özünü zəngin saymazsanmı? O donu əynindən çıxarmayasan, geyinəndə qaçmayasan ki, ilişib sökülməsin. Həmin gün xörək yeməyəsən ki, çirklənməsin. Dəyişməyəsən deyə, çimməyə etiraz edəsən. Anan, “Soyuqdur” – deyib jaket geyindirəndə zərləri görünməyəcək deyə, geyinməmək üçün ağlayasan.
O anda səninçün xoşbəxtlik zərli donunu geyib qonşu qızına qıcıq verməkdən ibarət olur. Çəpərə ilişib söküləndə quru bir çöp gözünə düşmən kimi görünər. Bir gün “kiçilib” deyə, anan əlindən alıb başqasına verər. Sevimli zərli donunu başqasının əynində görəndə bilməyəsən uşağa hirslənəsən, ya anana. O biri gün də onun hissələrini zibillikdə görəsən. İtkinin nə olduğunu onda öyrənirsən, gedənin dalınca təəssüflənməməyə başlayırsan. Onda bilirsən gedənlərin qayıtmadığını. Həmişə sənin olacağını zənn etdiyin oyuncağını da əlindən alıb, səndən balacaya verirlər, özündən güclülərin yanında ixtiyarsız olduğunu da bu zaman dərk edirsən. Sənin olana başqasının sahiblənməsi ədalətsizlik acısının ilk dadı olur. “Təzəsini alacam” deməkləri səndə ümid qığılcımları oyadır. Köhnələri unutmağı təzədən nəyəsə bağlanmağı öyrənirsən. Üstünə təpinirlər, susmağa adət edirsən. Evin-də olmayanlardan yad evdə görəndə baxmamağa çalışırsan, qürur hissin baş qaldırır.
“Bərk danışma, ucadan gülmə” deyirlər, özünə qapanırsan. Ananın əlindən tutub bazarı gəzəndə ürəyindən piştaxtadakıların hamısını almaq keçir, gerçəkləşdirə bilmirsən, uşaq olduğundan bezib böyümək istəyirsən. Amma böyüyəndə sənin əlindən tutub gəzənlər onlardan istəyəndə uşaq olmağı arzulayırsan. Həsrət-həsrət baxan uşaqlarla əlindəkiləri bölməklə, xörəyindən pay verməklə səxavətli, mərhəmətli olmağı öyrənirsən. Xörəyi birinci qonağa çəkməklə qonaqpərvərlik toxumlarını qəlbinə əkirlər. Nəfsinə hakim olub, ac olduğun halda yemirsən. Oyuncaqlarını oğurlayan olanda, tərbiyəyə əməl edilmədiyinin də mümkün olduğunu bilirsən. Kitabdan qoparılan səhifə görəndə dəcəl uşaqlara hirslənməyə cürət edirsən. Gizlində etdiyin səhvi dostların anana xəbər verəndə xəyanətin ilk zərbəsini alırsan. Bibinin arxasınca ağlayırsan, xalanın qucağına qaçırsan.
“Dünyanın müqəddəs varlıqları” dedikdə, onlar gəlir ağlına. Hər kəsin öz övladının anası olduğunu isə böyüyəndə bilirsən. Evdə səs-küy salmaq qadağan ediləndə, görülməsinə icazə verilməyən işlərdən çəkinməklə qanuna tabe olmağa alışırsan. Beləcə böyüyüb, qadın olursan. Oğlan uşaqlarıyla oynamaq qadağası ilə böyütdükləri halda, bir gün yad bir oğlana qoşub göndərməklə çaşdırırlar səni. Ərə verirlər, günlər keçdikcə hiss edirsən ki, atan qədər səni sevmirlər, anan kimi qeydinə qalan yoxdur. Bütün bunları başqaları üçün sən edirsən. Bacına güzəşt etmədiyin cüzi səhvlərdən betərini baldızlardan görürsən, amma susursan. Bir nəslin sənin nazınla oynadığı günləri xatırlaya-xatırlaya, bir tayfanın əlində ələk-fələk olursan. Və buna həyat deyirsən. Yad evdə kök salırsan, anlayırsan ki, ata evindən kə-narda da gecə düşüb, səhər açılır. Amma heç kəs sənə ata-ana ola bilmir. Nə qədər həlim olsan, yaxın olmağa can atsan da, brend geyimlər kimi etiketindən tanınırsan – “yad qızı”. Bu kəlmə sənin ömürlük möhürün olur.
Dünyadan nə vaxt köçəcəyini də bilmirsən ki, işlərini bitirəsən, hamı ilə vidalaşıb rahat çıxıb gedəsən. Gözdən, könüldən uzaq yerlər sənə həmdəm olur. Göz yaşların yanındakılardan başqa hər yeri, hər kəsi yandırır. İçindən üsyan etmək keçir. Həyatın qanunlarına qəzəblənirsən. Özünü tək-tənha hiss edirsən, ürəyindən bir arzu keçir – bir zərli donun ola, geyinib sevinəsən, sən böyüdükcə o da böyüyə. Köhnəlməyə, kiçilməyə, sökülməyə, kimsə əlindən almaya, ömür boyu hər şey sənə o don kimi sevinc və xoşbəxtlik bəxş edə. O donu özün tikə biləcəyin qədər qabiliyyətin, kimsəyə verməyəcək dərəcədə cəsarətin ola. Belə yaşayasan yaşadığın sürəcə.
23 avqust 2019
