- Dil

Aprelin 14-ü Gürcüstanda Ana Dili Günüdür


1977-ci ildə  ildə SSRİ-nin yeni Konstitusiyası qəbul edildi və müttəfiq respublikalarda yeni konstitusiya layihələri hazırlanmağa başladı. 1978-ci ildə Tiflisdə rus dilində nəşr olunan “Zarya Vostoka” qəzetində Gürcüstan SSR konstitusiya layihəsinin 75-ci maddəsi aşağıdakı məzmunda dərc olundu: “Gürcüstan SSR-in dövlət və ictimai qurumlarında, mədəniyyət və digər qurumlarda rus dilinin istifadəsini təmin edir və onun inkişafı üçün hərtərəfli qayğı göstərir. Gürcüstan SSR-də bərabərlik əsasında bütün orqanlarda və qurumlarda, rus dili, habelə əhalinin istifadə etdiyi digər dillərdən sərbəst istifadə edilir. Dillərin istifadəsində hər hansı imtiyaz və ya məhdudiyyətə yol verilmir.
 O dövrdə qüvvədə olan 1937-ci il Konstitusiyasında dil haqqında maddə belə idi: “Gürcüstan SSR-in rəsmi dili gürcü dilidir. Gürcüstan SSR ərazisində yaşayan milli azlıqlara həm mədəni, həm də dövlət qurumlarında öz ana dilinin pulsuz inkişafı və istifadəsi hüququ təmin olunur”.  (Maddə 156. Gürcüstan SSR-in 1937-ci il Konstitusiyası). Beləliklə, yuxarıda göstərilən redaksiya qəbul olunsaydı, gürcü dili Gürcüstan SSR-in dövlət dili statusunu itirəcəkdi. Tələbə və müəllim camiəsində Gürcüstanın yeni konstitusiyasına əsasən gürcü dilinin artıq dövlət dili olmayacağı barədə söz-söhbət yaranmışdı. Beləliklə, mitinqlər başlandı. Onlar kortəbii deyildi: Gürcüstanın məşhur rejissoru Rezo Çxeidzenin qızı, Tbilisi Universitetinin tələbəsi Tamriko Çxeidze nümayiş üçün çağırış vərəqələri payladı Tələbələr qanlı mürəkkəblə yazdıqları ağ rəngli plakatlarda belə yazmışdılar: “Gürcü dili dövlət dilidir”, “İlya və Akakinin dili dövlət dilidir” və s. Dinc aksiya iştirakçıları hakimiyyətdən gürcü dilinin dövlət dili statusunun təsbit edilməsini qəti şəkildə tələb etdilər. Sovet hökumətinin bu vəziyyətdən iki yolu var idi: qan tökmək və ya güzəştə getmək. Rəsmi Moskva güzəştə getmək məcburiyyətində qaldı. Gürcüstan SSR Ali Soveti, həmçinin E. A. Şevardnadzenin rəhbərlik etdiyi respublikanın partiya aparatı etirazları ehtiyatla, əksinə israrla dəstəklədi. Nəticədə Şevardnadze Sovet Gürcüstanının yeni konstitusiyasının 75-ci maddəsinin mətnini dinləyicilərə oxudu: “Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikasının rəsmi dili gürcü dilidir”.

 Nəhayət, 14 aprel Gürcüstanda Ana Dili Günü elan edildi.

“Filoloji Araşdırmalar və Dil Monitorinqi Mərkəzi”nin mətbuat xidmət